Học Làm Thơ Haiku

Đọc bài Thời tiết sáng hôm nay của Blog Bà Tám thấy có bài thơ thể loại Haiku hay hay. Hỏi thêm về thể thơ này thì được chị chỉ cho vài chiêu: “… luật thơ thì dễ dàng, câu trên năm chữ, rồi bảy chữ, và câu chót năm chữ. Hài cú không dùng vần, nhưng điệu, âm nhạc nếu thêm được vào câu thơ thì hấp dẫn. Thơ hài cú thường nói về thiên nhiên, mùa màng, thời tiết, tình cảm và tinh hoa của trời đất, sự ngắn ngủi dễ phai tàn, những giây phút phù du, đẹp và bất toàn. Hài cú dễ viết, khó hay, như lục bát của mình vậy.“

Học xong thực tập ngay. Tôi liền viết bài Haiku “Gió Đông” như sau, rất mong bạn đọc góp ý.

gió đông rít từng cơn
bầy sẻ buồn run trong tiết lạnh
hoa lá tả tơi sầu

Nhớ năm xưa, hồi tháng 9/2006, tôi có đi dự buổi Tiệc Chay Mạn Đàm về thể thơ Haiku qua những bài cú của nhà thơ Tạ Tự. Anh tặng tôi tập thơ, mở ra đọc mà chẳng hiểu gì về loại thơ đó cả, chỉ thấy phảng phất chất thiền trong thơ anh.

Bây giờ lại thích thú học làm thơ Haiku nên tôi sưu tầm thêm trên Internet về thể thơ này như sau.

Haiku hay còn gọi là Bài Cú hoặc Hài Cú – Tiếng Hán Việt, “Bài” là tả; “Cú” là câu nói.

Haiku là thể thơ rất ngắn của Nhật Bản gồm 17 âm tiết (trong tiếng Nhật) hoặc ít hơn, nhưng nếu viết tiếng Việt có thể ít hơn 17 âm, và vỏn vẹn trong 3 dòng thơ (5-7-5 hoặc câu ngắn / câu dài / câu ngắn).

Nội dung Haiku tả một sự việc xảy ra trước mắt. Tả việc chứ không diễn tả tâm trạng.

Haiku phải tả một trong bốn mùa (gọi là Kigo hay quý ngữ) và hai hình ảnh.

Nhìn thấy cảnh ra sao tả thế ấy, không diễn tả tâm trạng.

Và điều quan trọng trong thơ Haiku là chất thiền (nếu có).

Càng ngắn gọn, ít chữ, càng xúc tích, càng tốt.

Ví dụ: Bài Haiku về ve sầu của Basho:

yagate shinu
keshiki wa mieru
semi no koe

ve sầu ca hát
chẳng mảy may hay biết
chết đã gần kề

(Matsuo Basho)

Sau khi học hỏi thêm sơ sơ về Haiku, tôi đã sửa lại bài thơ Haiku đầu tay của tôi. Câu đầu không cần chữ “đông” cũng đủ tả mùa nào rồi. Câu thứ 2 không cần chữ “buồn” vì đây là tâm trạng. Câu thứ 3 cũng vậy, bỏ đi chữ “sầu”.

gió rít từng cơn
bầy sẻ run trong tiết lạnh
hoa lá tả tơi

Thấy vậy chứ Haiku dễ không dễ, khó không khó. Bài thơ chưa chuẩn lắm, cần học hỏi thêm rất nhiều.

HTNBB
24Jan015

* Tài liệu tham khảo: vienviethoc.org; anhdao.org; wikipedia.org;

Hoa lá tả tơi